Για λίγο "Ρομάντσο"

Λιθόγραφα ζωγραφιστά εξώφυλλα με έντονα βαθιά χρώματα και ένα ύφος γραφής πολύ διαφορετικό από το σημερινό είναι τα χαρακτηριστικά που όριζαν την ταυτότητα των παλαιών περιοδικών ποικίλης ύλης. Για πολλούς, θεωρούνται ξεπερασμένα. Ξεφυλλίζοντας όμως, τις σελίδες του “Ρομάντσο”, που δίνεται εδώ και κάποιες εβδομάδες, μαζί με το “Βήμα”, πολλά από τα αναγνώσματα του περιοδικού είναι πιο επίκαιρα από ποτέ.

“Μπουκέτο”, “Θεατής”, “Σφαίρα”, “Εβδομάς”, “Οικογένεια”, “Φαντάζιο”, “Σαββατοκύριακο” ήταν ορισμένα από τα περιοδικά ποικίλης ύλης που φιγούραραν στα περίπτερα, από το 1920 μέχρι και τη δεκαετία του 1950. Η μορφή τους θύμιζε εφημερίδα, με ύλη που στηριζόταν περισσότερο στην εικονογράφηση και όχι τόσο στην επικαιρότητα. Το “Ρομάντσο” και ο “Θησαυρός” ήταν δύο περιοδικά, που κατάφεραν να καθιερωθούν μετά τον πόλεμο, εκπροσωπώντας από μόνα τους, σχεδόν ολόκληρη την ιστορία του ελληνικού λαϊκού περιοδικού ποικίλης ύλης. Η κυκλοφορία τους συνεχίστηκε, έως τα τέλη της δεκαετίας του 1980, κλείνοντας τον κύκλο των περιοδικών του είδους στην Ελλάδα.

Το ενδιαφέρον του ελληνικού κοινού σήμερα, διευρύνεται σε περιοδικά διακόσμησης, ομορφιάς, μόδας, σχέσεων αλλά και ποικίλης ύλης. Η χριστουγεννιάτικη προσφορά του “Βήματος” προκαλεί έναν αναπόφευκτο παραλληλισμό του τότε με το τώρα ως προς τη γενική ταυτότητα των περιοδικών. “Ρομάντσο” σημαίνει “μυθιστόρημα”. Τι ακριβώς όμως, ήταν; Γιατί ξεχώρισε από τα άλλα του είδους και χαρακτηρίστηκε “Φαινόμενο Τύπου”; Σύμφωνα με πολλούς, το μυστικό κρύβεται στο ότι ήταν “πολύ κοντά στην κοσμική δημοσιογραφία και πολύ μακριά από την διάχυση πικάντικων πληροφοριών”.

“Δώστε μου ένα Ρομάντσο”, ήταν μία καθιερωμένη φράση της εποχής, αντί για “Δώστε μου ένα περιοδικό”. Ξεκινώντας το 1934, ως βιβλιοπεριοδικό με αυτοτελή μυθιστορήματα, βρισκόταν πολύ κοντά στα πρότυπα των αμερικάνικων pulp. Η κυκλοφοριακή έκρηξη έγινε το 1956, όταν η τιμή του μειώθηκε. Φτάνοντας μέχρι και στα χέρια των Ελλήνων της διασποράς και ξεπερνώντας τα 300000 τεύχη την εβδομάδα, νούμερο απλησίαστο για εβδομαδιαίο ελληνικό περιοδικό, μέχρι και σήμερα, είχε ταυτιστεί με όλα εκείνα που χαρακτήριζαν την εποχή της ακμής του, τον τρόπο ζωής της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς της μεσοαστικής τάξης. Όταν μετατράπηκε από λαϊκό περιοδικό σε πολυτελές lifestyle, η κυκλοφορία του έπεσε ραγδαία και οδήγησε στο κλείσιμό του.

Το πρώτο εξώφυλλο απεικόνιζε την Αλίκη Βουγιουκλάκη. Δεν επρόκειτο για ένα γυναικείο περιοδικό, αλλά πιο εύκολα, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως περιοδικό “ψυχαγωγίας” ή “γνώσης”.  Ανοίγοντας το, ο σημερινός αναγνώστης στέκεται σίγουρα σε ποιήματα και έμμετρους στίχους και σε όλες εκείνες τις γελοιογραφίες κοινωνικής σάτιρας. Με 3.5 δραχμές μπορούσε κανείς να απολαύσει 88 σελίδες από αποσπάσματα μυθιστορημάτων, εύθυμων διηγημάτων, διδακτικών ιστοριών και ξένων δημοσιεύσεων, ενώ δεν παραλείπονταν ποτέ τα νέα από “τον κόσμο των σταρ”, οι συνταγές μαγειρικής, τα αθλητικά και οι αστρολογικές προβλέψεις, με τον “πιασάρικο” τίτλο: “Τα άστρα προλέγουν το μέλλον”.

Το πρώτο εξώφυλλο του "Ρομάντσο"

Ο “Σπαγγοραμμένος” του Σταμάτη Πολενάκη και ο “Βαρελόφρων” ήταν οι χαρακτηριστικότερες γελοιογραφίες του περιοδικού που κατάφεραν να το κατατάξουν, στην πρώτη γραμμή κυκλοφορίας. Μες στις στήλες φιλοξενούνταν θέματα γύρω από όλη την οικογένεια, θέματα επιστημονικά από τον χώρο της ιατρικής, σε συνδυασμό με πολλές εγκυκλοπαιδικές γνώσεις. Ορισμένες από τις μακροβιότερες σειρές στην εκδοτική πορεία του περιοδικού ήταν τα αφηγήματα “φουστανέλας” από την περίοδο της Ληστοκρατίας στην Ελλάδα (Ιππότες των Ορέων), οι “Ιστορίες από την Ανατολή” και το “Εξωτικό διήγημα”.

Θέματα που απασχολούν και σήμερα το κοινό, αλλά προσεγγίζονται μέσα από μία εντελώς, διαφορετική οπτική πλαισίωναν τον χαρακτήρα του περιοδικού. Πολυάριθμες στήλες με καθημερινές ιστορίες χαρακτήρων πέρασαν από τις σελίδες του “Ρομάντσου”.  Άλλοι αφηγούνταν τα περιστατικά τους είτε πεζά, είτε έμμετρα. Ξεφυλλίστε ένα σύγχρονο περιοδικό. Μάλλον, θα πέσετε σε περισσότερα από ένα άρθρα, με τίτλο, “Δέκα τρόποι για να …”. Οι λύσεις του τότε, πλησίαζαν τη μέθοδο της μαιευτικής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα του πρώτου τεύχους: “Την απόφαση θα την πάρει η ίδια. Δεν βρίσκεται σε κατάσταση ψυχικής κρίσεως για να της χρειάζεται καθοδήγηση. Απόλυτη νηφαλιότητα μαρτυρεί το γράμμα της. Ό,τι χρειάζεται για να καταλήξει αβοήθητη σε αποφάσεις”.

Απλή πένα, θέματα που απασχολούσαν την κοινωνία και μία δόση χιούμορ αξεπέραστη και δοσμένη, μέσα από γελοιογραφίες προσδίδουν έναν νοσταλγικό χαρακτήρα σήμερα, στο “Ρομάντσο”. Τα λαϊκά περιοδικά κατάφεραν να έχουν τη μεγαλύτερη κυκλοφορία και τη μεγαλύτερη ανά τεύχος, αναγνωσιμότητα. Οι πωλήσεις των σημερινών περιοδικών ενισχύονται με δώρα …Από τσάντες, καλλυντικά και αρώματα μέχρι παρεό και φορέματα. Το “Ρομάντσο” ήταν “περιοδικό αναγνωσμάτων”. Και για εκείνη την εποχή, υπήρξε ένα από τα φαινόμενα του ελληνικού Τύπου στον 20ο αιώνα”. 

Το κτίριο της Αναξαγόρα 3-5 ήταν η έδρα του περιοδικού για περισσότερο από 60 χρόνια, στεγάζοντας επίσης, αρκετές δημοφιλείς λαϊκές εκδόσεις των δεκαετιών 1950 μέχρι και 1980, όπως το “Πάνθεον” και η “Βεντέτα”. Στον ίδιο χώρο σήμερα, φιλοξενείται πολιτιστικό κέντρο με εκθέσεις, συναυλίες, παραστάσεις, συλλογικές δράσεις, workshops και σεμινάρια. Μία ολόκληρη εποχή αναβιώνει μέσα από το ιστορικό κτίριο και τις κιτρινισμένες σελίδες του "Ρομάντσο". Ο κόσμος φαίνεται πως νοσταλγεί την παλιά γραφή, το -κατά πολλούς- ξεπερασμένο, συντακτικό ύφος. Και αυτό διαπιστώνεται, ρίχνοντας μία ματιά στα άδεια ράφια της κυριακάτικης εφημερίδας …

Πηγή: PATHFINDER  

Συντάκτης: Έλενα Κρητικού